Stilte na het referendum over het CAFTA

San José ontwaakt gedeprimeerd de dag na het referendum over het vrijhandelsverdrag CAFTA. De tegenstemmers verwerken een enorme kater: zij verloren met een verschil van 3% van de stemmen. De voorstemmers- de winnaars- lijken echter helemaal niet blij. De verkiezingsnacht is voorbijgegaan zonder luidruchtig getoeter of op straat feestende mensen. De maandag is een dag als andere dagen. De mensen spoeden zich zonder zin naar hun werk. Er valt een miezerregen.

Het lijkt er op dat Costa Rica weer gekozen heeft voor iets wat ze eigenlijk helemaal niet wil. Latijns-Amerikanen zijn kampioen in slechte keuzes maken bij verkiezingen en de Costa Ricanen vormen daar geen uitzondering op.

De tendens een week voor de verkiezingen was juist dat de Nee-stemmers aan aanhang wonnen. De twijfelende kiezer is blijkbaar de laatste drie dagen omgeturnd door het Ja-kamp. Aan de sfeer de dag na de verkiezingen valt te merken dat dit met weinig vreugde is gebeurd.

Hoe kan het zijn dat in een ‘stabiele democratie’ die Costa Rica zegt te zijn de uitslag altijd bij voorbaat vaststaat? Hier slaat de pendule altijd naar rechts uit. Iedere verkiezing weer. En of de presidenten en ex-presidenten zich voor de rechtbank moeten verantwoorden voor frauduleuze praktijken, het volk kiest toch altijd weer voor hetzelfde establishment.

Een niet te onderschatten rol hierbij spelen de media. Slechts de privé kanalen zijn hier van belang en worden bekeken. Gedurende de maandenlange campagne hebben alle kranten –op het kleine, beperkt te verkrijgen Semanario Universitario- campagne gevoerd voor het ‘Ja’, alle TV stations, inclusief de staatsomroep canal 13 hebben dagelijks hun boodschap aan het kiezersvolk kunnen uitdragen: stem ‘Ja’. De laatste dagen voor het referendum is er werkelijk een lawine aan betaalde pagina’s in de grote dagbladen verschenen. Hierin werd uitsluitend met modder werd gegooid naar de voormannen die tegen CAFTA actie voerden. Vergelijkingen met Chavez en Fidel Castro werden gemaakt om hen zwart te maken en het volk angst in te boezemen. En dat terwijl de oppositie in tegenstelling tot veel andere Latijns-Amerikaanse landen niet van links komt maar juist uit het centrum.

Dit soort campagnes werken blijkbaar iedere keer weer. De laatste twijfelende kiezer wordt bang gemaakt en kiest uiteindelijk voor datgene waar hij altijd voor gekozen heeft. Maar niet van harte: dat blijkt uit de lauwe atmosfeer, de bijna beschaamde stilte die in San José heerst, de dag na het referendum.